رابطه ایران و روسیه؛ اتحاد استراتژیک یا همسویی منافع ؟ - مجله سرگرمی

پوریا فیروزنژاد: نزدیک به دو قرن از برقراری روابط دیپلماتیک نوین میان ایران و روسیه می گذرد و این رابطه همیشه دستخوش گرداب های تاریخی ریز و درشتی بوده است به نحوی که هنوز هم در اذهان عامه مردم ایران نام روسیه با قرارداد ترکمنچای عجیبن است.اما باید توجه داشت که دیگر نه قاجار در ایران حکومت می نمایند و نه روسیه متعلق به تزارها است. امروز قواعد روابط بین الملل حکم می نماید تا کشورها فارغ از هیاهو و جنجال های سیاسی و تاریخی، در راستای منافع ملی خود گام بردارند. در این میان روسیه نیز می تواند برای ایران آن هم در برهه حساس کنونی فرصت بی بدیلی فراهم سازد. کشوری که می تواند برای ایران اگرچه نه در قامت یک متحد استراتژیک بلکه به عنوان کشوری با منافع مشترک فراوان، زمینه های همکاری های نظامی، اقتصادی و سیاسی را فراهم کند. شاید بهترین تعریف از معادله رابطه ایران و روسیه، همسویی منافع باشد.

در روزهایی که برنامه اتحادیه اروپا برای راه اندازی سازوکار اقتصادی ویژه، درجهت حفاظت از تجارت ایران در برابر تحریم های آمریکا نتوانسته تا مقامات در تهران را راضی کند، دولت روسیه گام بلندی را برای یاری به تهران در دور زدن تحریم ها برداشته است؛ برنامه ای که روسیه بنا دارد تا با فراهم ساختن فرصت انتقال نفت ایران به وسیله بنادر شبه جزیره کریمه آن را اجرایی کند. این اقدام البته نه اولین و نه آخرین نوبتی است که مسکو به عنوان سدی در برابر منزوی ساختن ایران در زمینه سیاسی و اقتصادی عملی می نماید. یکی از مصادیق این امر، ارسال تجهیزات نظامی و جنگ افزارها روسی به ایران است. مسکو همچنین در طی سال های متمادی تحریم های ضد ایرانی را نقض نموده است که می توان به وتو کردن بعضی از قطعنامه های ضد ایرانی شورای امنیت اشاره نمود. با این حال باید دوره ریاست جمهوری دمیتری مدودوف را از این قاعده فاکتور گرفت چراکه او کوشش می کرد تا در همکاری با باراک اوباما به روابط مسکو و واشنگتن سروسامان دهد.

پیشنهادات جذاب روس ها به ایران

به همین دلیل، گئورگی مرادوف، معاون نخست وزیر شبه جزیره کریمه، در اواخر ماه آگوست اظهار داشت که ایران می تواند از بنادر کریمه برای انتقال نفت خود استفاده کند.این خبر نزدیک به دو ماه پس از آن منتشر شد که مسکو و تهران اظهار داشتند بنا دارند تا یک رزمایش نظامی مشترک را در تنگه هرمز،گلوگاه حیاتی خلیج فارس انجام دهند؛ یکی از شریان های استراتژیک صادرات نفت که تنها در امسال سه نفت کش در آن توسط ایران توقیف شده اند. در این میان کوشش های روسیه برای یاری به ایران در دور زدن تحریم ها و توسعه بی سابقه همکاری های نظامی ، روح تازه ای در کالبد روابط دو کشور دمیده است.

اما نخستین نشانه از همکاری های نظامی فزاینده تهران و مسکو به سال 2016 بازمی شود؛ زمانی که روسیه از پایگاه سوم شکاری در همدان برای هماهنگی حملات جنگنده های سوخو به مواضع داعش در سوریه استفاده کرد. این نخستین باری بود که پس از چندین دهه یک نیروی نظامی خارجی دست به عملیات نظامی از خاک ایران می زد. اینگونه تحولات از شروع همکاری های نظامی گسترده تر میان تهران و مسکو خبر می داد. اگرچه هنوز هم شاید نتوان رواط ایران و روسیه را استراتژیک قلمداد کرد چراکه تاکنون سند و معاهده حمایت نظامی میان دوطرف به امضا نرسیده است و معین نیست در صورت بروز درگیری نظامی برای یکی از طرف ها، کشور دیگر چه واکنشی نشان می دهد. شاید بتوان بهترین عنوان برای این رابطه را نوعی همسویی منافع دانست.

سیگنال هایی برای تقویت همکاری ها

با وجود پیش زمینه های منفی تاریخی و ایدئولوژیکی، روابط ایران و روسیه در مقاطعی همراه با خصومت و در برهه های دیگر به نوعی اتحاد مصلحتی بدل شده است. در ایران بعضی از حدس ها نسبت به کارشکنی های روسیه در معادلات بین المللی وجود دارد مبنی بر اینکه مسکو عامل اصلی منع عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای بوده یا سیاست های هماهنگی را با ریاض برای افزایش یا کاهش فراوری نفت در چارچوب اوپک اجرا نموده است؛ با این حال، علی شمخانی، دبیر شورای امنیت ملی ایران نظر دیگری دارد. او در حاشیه دیدار با مقامات روسیه در تهران ضمن تاکید بر ضرورت توسعه روابط با مسکو از موضع گیری محکم روس ها در برابر نقض برجام توسط آمریکا، حضور ایران در سوریه و نقض حریم هوایی ایران توسط پهپهاد آمریکایی قدردانی کرد.

در طرف مقابل نیز سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه پس از دیدار با محمدجواد ظریف، همتای ایرانی خود در 2 سپتامبر اظهار داشت که واشنگتن با حمایت بعضی از متحدان منطقه ای خود به دنبال تحریک ایران است. او همچنین ازکوشش های امانوئل مکرون برای خروج از بن بست کنونی تمجید کرد.

نشریه لوبلاگ مطلبی را با هدف جریان شناسی از روابط ایران و روسیه به تحریر درآورده و می نویسد: یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در روابط تهران و مسکو نحوه رابطه روسیه و آمریکا است؛ به نحوی که عملکرد روسیه بین سال های 2006 تا 2010 و تحت رهبری مدودوف در قبال ایران مهر تاییدی بر این ادعا است؛ چهار سالی که روسیه به تمامی 6 قطعنامه ضدایرانی در شورای امنیت رای مثبت داد.

ضدیت با هژمونی آمریکا؛ فصل مشترک روابط

این مطلب البته در ادامه شرایط امروز را بسیار متفاوت از آن سال ها تفسیر می نماید و تصریح می نماید: در شرایط کنونی البته بعید است که روسیه ایران را برای نزدیکی با آمریکا رها کند چراکه اکنون اختلاف دیدگاه عمیقی میان روسیه پوتین و آمریکا نسبت به توصیف نظم بین الملل پس از جنگ سرد وجود دارد.

به نوشته این پایگاه تحلیلی، همکاری های ایران و روسیه براساس درجه بندی محتاطانه ای از اولیوت های استراتژیک و ژئوپولتیکی راسخ شده است که فصل مشترک این روابط را می توان درک مشابه از نظم بین الملل دانست. درواقع نظم نوین دنیای که پس از جنگ سرد موجب توسعه چترهژمونیک آمریکا بر دنیا شد، منافع ایران و روسیه را همسو ساخت.

براین اساس، بنیان های اصلی این هم سویی را مخالفت با هژمونی، به معنای ضدیت با نظم دنیای یک یا چند کشور خاص بتوانند ارزش هایی معینی را بر کشورهای دیگر تحمیل نمایند، به ویژه در زمان هایی که بنابر آن است تا این ایده ها به وسیله احبار و زور گسترش یابند. ایرانی ها نیز نظیر روس ها عمیقا معتقدند که اصول بین المللی برخاسته از غرب، براساس استانداردهای دوگانه راسخ هستند.

تاثیر روابط تهران و مسکو بر نظم دنیای

همانطور که ترین فلوکهارت، نویسنده کتاب نظم لیبرال در دنیا پساغرب در مقاله ای تصریح می نماید: به رغم پاره ای از تضادها و نیز الگوهای متمایز ژئواستراتژیک میان تهران و مسکو، اما دو طرف دارای دیدگاه ژئوپولتیکی مشابه ای نسبت به دنیا هستند که توسط پارامترهای گوناگون سیاسی، تاریخی و فرهنگی پدید آمده اند.

این تحلیلگر ارشد روابط بین الملل در مقاله ای با عنوان در آستانه نظم چندگانه بین المللی این نظریه را بیان می نماید که مجموعه ای از نظم های دوجانبه در آینده نزدیک منجر به ایجاد دنیای با نظم چندجانبه به جای یک نظم دنیای واحد خواهند شد. به زعم نگارنده در برهه کنونی، ایران و روسیه در حال شکل دادن به یکی از همین نظم های دوجانبه هستند.

310231

rugozar.ir: مجله روگذر: مجله اخبار گردشگری

fastnote.ir: یادداشت سریع: گلچین اخبار و مقالات روز